Krótka historia Karpacza

Nie sposób poznać na nowo żadnego miejsca, nie przybliżając, choćby w zarysie, jego historii. Pierwsze ślady osadnictwa na terenie obecnego Karpacza pochodzą z XII wieku. Była to osada poszukiwaczy złota – drogocennego kruszcu, który w tamtych czasach wypełniał górskie potoki. Pierwsze wzmianki pisemne o Karpaczu pochodzą natomiast z końca wieku XIV. Liczba osadników konsekwentnie wzrastała, a w połowie XVII w. powiększyła się o uciekinierów religijnych z sąsiednich Czech. Najbardziej dynamiczny rozwój osady miał miejsce w latach 50.  XIX w. Powstały wówczas liczne hotele, pensjonaty i gospody. Po zakończeniu II Wojny Światowej miejscowość została wcielona do Polski, a ludność niemieckiego pochodzenia wysiedlono. Nazwa Karpacz ostatecznie została ustalona w 1946 r. Obecnie miasto obfituje w atrakcje turystyczne i zabytki, które przyczyniają się do jego popularności nie tylko w Polsce, ale w całej Europie.

O czym przeczytasz w tym artykule?

 

Pierwsi mieszkańcy terenów pod Śnieżką

Dzięki badaniom archeologicznym wiadomo, że już w epoce neolitu, który w Europie Środkowej przypadał na 5500 lat p.n.e., góra Grabowiec w pobliżu Karpacza była odwiedzana przez człowieka. Tereny Karkonoszy były także nawiedzane przez przybyszy z odległej Krety (2000 lat p.n.e.), a wiele wieków później na tych ziemiach pojawili się Celtowie. Ze szczeliny góry Grabowiec do dziś biją źródła, których cudowne właściwości doceniano w średniowieczu. Już w XII w. w bezpośrednim sąsiedztwie Grabowca i obecnego Karpacza Górnego żyły plemiona pogańskie, dla których owe źródła stanowiły miejsce kultu wody. Z kolei w XIV w. w pobliżu źródła, gdzie dawniej odbywały się pogańskie obrzędy, wybudowano chrześcijańską kapliczkę. Do XVII w. kaplica stopniowo popadała w ruinę, głównie na skutek piętnastowiecznych wojen husyckich i wojny 30-letniej. Dopiero w 1719 r. zbudowana została w tym miejscu nowa kapliczka w stylu barokowym, pod wezwaniem św. Anny. Ołtarz umieszczono bezpośrednio nad źródłem. Jej fundatorem była hrabiowska rodzina Schaffgotschów z Cieplic, obecnie dzielnicy Jeleniej Góry. Pogańskie wierzenia związane z piciem wody ze źródełka przy obecnej kaplicy św. Anny przetrwały do dnia dzisiejszego. Mówi się, że jeżeli ktoś nabierze wody do ust i przebiegnie z nią 7 razy dookoła kapliczki, to spełni się jego życzenie. To tutaj, w okolicy góry Grabowiec, w XIV i XV wieku powstawała pierwsza osada położona u stóp Śnieżki. Rozrastała się stopniowo wraz z napływem coraz większej ilości poszukiwaczy złota, srebra, ołowiu oraz rud żelaza. Przybyszy, którzy nadciągali głównie z południa zwano Walonami. Górnikom towarzyszyli drwale, których działalność początkowo skupiała się na budowie kopalń. Później dostarczali oni drewna na opał do nowo powstałych hut. W miarę wycinania lasów drwale i górnicy zakładali po drodze tzw. „budy”- pierwowzory dzisiejszych schronisk – a także mniejsze chałupy. Tak pojawiły się pierwsze zabudowania na terenie obecnego Karpacza Górnego. Równocześnie powstawały kolejne domostwa nieco niżej, w okolicach dzisiejszego centrum Karpacza. W XVII w. było tu około dwudziestu stałych gospodarstw.

 

Powstanie Karpacza

Początki powstania miasteczka Krummhubel (Krzywa Góra) sięgają połowy XVI w. Wtedy to w miejscu obecnego Karpacza osiedliło się na stałe kilku drwali i smolarzy wraz z rodzinami. Ci drudzy zwani byli także „Kurzakami” i oprócz wyrabiania smoły parali się również wypalaniem węgla drzewnego. W pobliżu ówczesnej osady, na terenie dzisiejszych Kowar, występowały rudy żelaza, które wytapiano posługując się węglem drzewnym, dostarczanym przez smolarzy z Krummhubel. Pierwsze swoje domy na obecnej ul. Konstytucji 3 Maja wybudowali właśnie owi smolarze i to oni byli pierwszymi mieszkańcami, a jednocześnie założycielami miasta Krummhubel – późniejszego Karpacza. Niemiecka nazwa osady oznacza Krzywą Górę i została użyta z racji swojego położenia na grzbiecie Krzywej Góry właśnie. Z czasem w osadzie pod Śnieżką powstawało coraz więcej chałup, a w roku 1602 miała już ona charakter regularnej wsi i posiadała swoją karczmę.

Pod koniec XVI w. wieś Krummhubel zajmowała już znaczny obszar, a ze starych podań wynika, że oprócz karczmy posiadała także sklep kolonialny i gospodę, będącą miejscem spotkań między innymi zielarzy. Miejscowi zielarze odegrali kluczową rolę w rozwoju miasteczka w tamtym okresie. Ich patronem był Duch Gór, znany pod wieloma imionami: Liczyrzepa, Karkonosz, Sowiduch. Jego wizerunek jest do dziś widoczny na ścianie owej gospody. Znajduje się ona w dolnej części  Karpacza.

Krummhubel rozbudowywał się w górę, od fabryki papieru, wzdłuż ulicy Konstytucji 3 Maja. Na początku XVII w. stało tam już około 25 domów, a teren zabudowy sięgał do obecnej siedziby władz miasta. W 1774 r. wieś liczyła już ponad 90 domostw. W Krummhubel zajmowano się przeważnie uprawą ziół leczniczych, co oprócz rolnictwa stanowiło główne źródło utrzymania mieszkańców. Smolarze, założyciele miasta, na skutek odkrycia w Karkonoszach pokładów węgla kamiennego, powoli odchodzili w zapomnienie.W roku 1786 obecny Karpacz zamieszkiwało już 420 osób w 96 ładnie zbudowanych domach. Z kronik i innych przekazów wiadomo, że ówcześni mieszkańcy byli ludźmi średniozamożnymi. Byli także bardzo pracowici, uczciwi i religijni, co skądinąd nie przeszkadzało im się dobrze bawić „kiedy czas po temu”. Po likwidacji uprawy ziół mieszkańcy Krummhubel zubożeli, a dochody czerpali przede wszystkim z hodowli krów, owiec i kóz. Wypas zwierząt zakłócały okoliczne dzikie zwierzęta, takie jak wilki i dziki, toteż w życiu miasteczka nastąpił okres stagnacji i braku możliwości zarobku przez trudności związane z hodowlą bydła i z uprawą pól.

 

 

Okres szybkiego rozwoju zaczął się dopiero pod koniec XIX stulecia. Decydujący wpływ miało tutaj połączenie się trzech osad w jedną dużą miejscowość pod nazwą Krummhubel, do którego dołączyły Bruckenberg (dzisiejszy Karpacz Górny) oraz Płóczki (zwane także Zarzeczem), które uznawane są za najstarszą część osady pod Śnieżką. Wzmianki o niej pochodzą już z 1418 r. Administracyjnie obszar dzisiejszego miasta wciąż podzielony był pomiędzy trzech właścicieli i stanowił trzy odrębne gminy. Dopiero w XX w. te trzy dzielnice połączyły się pod szyldem jednego miasta, pięknie położonego u stóp Karkonoszy. Obecna nazwa Karpacz powstała po 1945 r. Dziś stolica Karkonoszy święci swoje tryumfy. O każdej porze roku można tu spotkać rzesze turystów. Przybywają w te strony tacy, którzy w górach szukają wytchnienia od codziennej rutyny, ale także tacy, dla których Karkonosze są świątynią natury, a górskie wędrówki sposobem na lepsze życie. Latem i zimą  Karpacz tętni życiem. Ulica Konstytucji 3 Maja, będąca niejako kręgosłupem miasta, jest częściowo zamknięta dla ruchu samochodowego i tworzy atrakcyjny deptak, po którym piesi mogą się swobodnie poruszać. Szeroki wybór hoteli, pensjonatów, restauracji, kawiarni, lodziarni, a zimą wyciągów narciarskich. Gospody, restauracje i puby, muzea, atrakcje dla dzieci i całych rodzin – to tylko niektóre przymioty Karpacza, które w oczywisty sposób przyciągają turystów z całego świata. No i góry – Karkonosze – odwieczny świadek historii Karpacza. Razem stanowią niepowtarzalną kompozycję.

Ciekawostką wartą zobaczenia jest historia Karpacza przedstawiona w formie artystycznej na ścianach Browaru Restauracji Sowiduch, znajdującej się na ul. Konstytucji 3 Maja, w samym centrum miasta. Wnętrze restauracji zdobią płaskorzeźby, które kolejno obrazują poszczególne okresy w dziejach Karpacza. Smakując wyśmienite dania kuchni staropolskiej i regionalnej możemy jednocześnie przyjrzeć się rzeźbionym w drewnie scenom z życia Walonów, pasterzy i zielarzy.

Post a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Translate »